ระวังอาการเวียนหัว เพราะ “ตะกอนหูหลุด” อาจกำเริบจากการทรงตัวผิดจังหวะ

เคสผู้ป่วยหญิง อายุ 52 ปี

• เริ่มมีอาการบ้านหมุนเวลาหันหัวหรือเงยหน้า โดยเฉพาะตอนฝนตกหรือพื้นลื่น

• รู้สึกทรงตัวยาก โคลงเคลง

• อาการเริ่มบ่อยขึ้นตั้งแต่หมดประจำเดือน

การตรวจร่างกาย

1. ตรวจการเคลื่อนไหวของตา (Oculomotor Test)

• ไม่มี nystagmus ขณะนั่งพัก

• ตาเคลื่อนไหวตามเป้าได้ดี ไม่มีสะดุด

• มองซ้าย–ขวาไม่เกิดตาสั่น (gaze-evoked nystagmus)

สรุป: ไม่ได้เกิดจากสมอง (central) แต่เป็นปัญหาหูชั้นใน (peripheral)

Dix-Hallpike Test

• ทดสอบด้านขวา: ภายใน 5 วินาที เกิด torsional upbeat nystagmus พร้อมอาการบ้านหมุน
  → วินิจฉัยว่า BPPV (Posterior Canal ด้านขวา) ตะกอนหูชั้นในหลุด

2. ตรวจ Posture & Alignment

• ศีรษะยื่นหน้า

• กระดูกเชิงกรานเอียงหน้า

• ลงน้ำหนักขาขวาเล็กน้อยมากกว่า

→ ส่งผลให้การควบคุมศูนย์ถ่วงของลำตัวลดลง ร่างกายไม่สมดุล

3. ตรวจการลงน้ำหนัก (Dynamic Footprint Test)

• พบว่าลงหน้าเท้ามากขึ้นอย่างชัดเจน
  → เป็นการชดเชยด้วยกล้ามเนื้อ ทำให้เสี่ยงล้มมากขึ้นเมื่อต้องเดินบนพื้นลื่น
  → ส่งผลต่อข้อเข่าและข้อสะโพกด้วย

4. ตรวจการทรงตัว (Balance Test)

• ทดสอบการเดินต่อเท้า หันซ้าย–ขวา และก้มเงย

• เมื่อหลับตา หรือหันซ้าย–ขวา → ทรงตัวไม่ได้

5. ตรวจกล้ามเนื้อแกนกลาง (Core Muscle Assessment)

• Trunk extensors: ไม่ทำงาน ควบคุมไม่ได้

• Gluteus medius: ควบคุมสะโพกเวลายืนขาข้างเดียวได้น้อย

→ กล้ามเนื้อแกนกลางอ่อนแรง ทำให้ควบคุมลำตัวยากโดยเฉพาะเมื่อต้องเคลื่อนไหวเร็วหรือเปลี่ยนท่า

6. Dynamic Visual Acuity Test

• ให้อ่านตัวอักษรในท่านิ่ง และขณะหันซ้าย–ขวา

• พบความผิดปกติ: ผลต่างกัน 4 บรรทัด (ปกติไม่ควรเกิน 2 บรรทัด)

สรุปกลไกของอาการ

• เมื่อพื้นเปลี่ยน ร่างกายเปลี่ยนวิธีลงน้ำหนักเพื่อรักษาสมดุล

• การลงน้ำหนักที่หน้าเท้ามากเกินไป → ศูนย์ถ่วงล้ำหน้า

• ร่วมกับอาการเวียนหัวจาก BPPV และกล้ามเนื้อแกนกลางอ่อนแรง
  → ทำให้เสียสมดุลง่าย แม้เพียงเดินอยู่ในบ้าน

แผนการรักษาโดยนักกายภาพบำบัด

1. Vestibular Rehab

• ทำ Epley Maneuver เพื่อ reposition ตะกอนหู

• ฝึก Gaze Stabilization เพื่อให้สมองปรับตัวกับการเคลื่อนหัว

2. Balance Training

• ฝึกยืนบนโฟม / พื้นนุ่ม

• ฝึกยืนบน BOSU Ball จำลองสถานการณ์พื้นลื่น

• ฝึกการย้ายศูนย์ถ่วงขณะยืนบน BOSU

3. Reaction & Sensory Training

• ใช้ BlazePod ฝึกตอบสนองต่อเป้าหมายแบบสุ่ม

• เพิ่มความยากด้วยการขยับหัวหรือทำพร้อมกันบน BOSU

4. Core Strengthening

• ท่า Bird Dog

• ท่า Supine Marching

• ท่า Seated Balance บนลูกบอล เพื่อฝึกควบคุมลำตัว

5. Environmental Advice

• ฝึกเดินลงน้ำหนักให้เต็มเท้า

• แนะนำให้ใส่รองเท้ากันลื่น

• ปูแผ่นกันลื่นในจุดเสี่ยง เช่น ทางเข้าห้องน้ำ

การติดตามผล

• ตรวจ Dix-Hallpike ซ้ำภายใน 1–2 สัปดาห์

• ประเมิน Dynamic Footprint และการทรงตัวอีกครั้งหลังฝึกต่อเนื่อง 4 สัปดาห์

• ผลล่าสุด: การอ่านตัวอักษรขณะหันซ้าย–ขวา ดีขึ้น เหลือความต่างเพียง 1 บรรทัด

• แต่การทรงตัวตอนเดินต่อเท้ายังไม่ผ่าน ต้องฝึกเพิ่ม

บทสรุป

หน้าฝน ไม่ได้แค่ทำให้เปียก — แต่อาจทำให้ “เสียสมดุล” แบบไม่รู้ตัว

BPPV + กล้ามเนื้ออ่อนแรง + พื้นลื่น = จุดเสี่ยงของการล้ม

อย่ามองข้ามอาการ “บ้านหมุน” ว่าเป็นแค่เรื่องธรรมดา
เพราะ “การล้ม” เพียงครั้งเดียวในผู้สูงวัย อาจเปลี่ยนชีวิตไปตลอด

มาตรวจระบบทรงตัว และฝึกเฉพาะทางกับนักกายภาพบำบัด ก่อนจะสายเกินไป